ثبت اقامتگاه بیش از ۲۱ میلیون نفر در سامانه املاک و اسکان؛ ابهام در موفقیت مالیات بر خانه‌های خالی

بررسی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نشان می‌دهد تا ۱۰ آبان ۱۴۰۴ بیش از ۲۱.۴ میلیون نفر اقامتگاه اصلی محل سکونت خود را در سامانه ملی املاک و اسکان ثبت کرده‌اند؛ با این حال، اجرای کامل قانون مالیات بر خانه‌های خالی همچنان با چالش‌های جدی و ابهام روبه‌رو است.

سامانه املاک و اسکان هنوز کامل نیست

به گزارش عصر سازه ، مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی درباره آخرین وضعیت اجرای قانون مالیات بر خانه‌های خالی اعلام کرد:

با وجود افزایش چشمگیر خوداظهاری مردم، سامانه املاک و اسکان به‌طور کامل تکمیل نشده و همچنان ایرادات ساختاری و نهادی مانع استفاده مؤثر از داده‌ها برای مالیات‌ستانی است.

بر اساس این گزارش، فراخوان اولیه ثبت اطلاعات در فروردین ۱۴۰۰ در شرایطی انجام شد که سامانه با مشکلات فنی جدی مواجه بود و حتی امکان صحت‌سنجی اولیه کدپستی و اطلاعات مکانی وجود نداشت.

چالش تبادل داده میان دستگاه‌ها

در ادامه گزارش آمده است:

پس از بروز مشکلات فنی اولیه، تقاطع‌گیری اطلاعات با سامانه‌های دیگر در دستور کار قرار گرفت اما قدیمی بودن داده‌ها و عدم همکاری برخی دستگاه‌ها باعث شد اطلاعات موجود از اتقان لازم برای اخذ مالیات برخوردار نباشد؛ موضوعی که حتی منجر به اعتراضات مردمی در برخی مقاطع شد.

اختلاف وزارت راه و ثبت احوال؛ مانع اجرای قانون

مرکز پژوهش‌های مجلس یکی از دلایل اصلی ناقص ماندن سامانه املاک و اسکان را عدم اجرای تبصره ۸ ماده ۱۶۹ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم عنوان کرده است.

بر اساس این گزارش، اختلاف میان وزارت راه و شهرسازی و سازمان ثبت احوال کشور درباره مرجع استعلام اقامت شهروندان، موجب اختلال در اجرای قانون و سردرگمی دستگاه‌های خدمات‌رسان شده بود. این اختلاف نهایتاً با تصویب قانون ساماندهی بازار زمین، مسکن و اجاره‌بها در اردیبهشت ۱۴۰۳ برطرف شد.

اجرای ناقص ۱۴ حکم قانونی مالیات بر خانه‌های خالی

طبق بررسی‌های انجام‌شده، ۱۴ ماده و بند قانونی مرتبط با مالیات بر خانه‌های خالی به‌طور کامل اجرا نشده‌اند؛ از جمله:

• عدم ارسال اخطاریه به مالکان خانه‌های خالی
• نبود صحت‌سنجی اقامتگاه‌های فرعی
• اجرا نشدن تعرفه برق با بالاترین پلکان برای واحدهای بدون خوداظهاری
• عدم الزام کامل ارائه خدمات عمومی به ثبت آدرس در سامانه

این نارسایی‌ها باعث شده شناسایی خانه‌های خالی و اقامتگاه‌های فرعی همچنان با ضعف جدی مواجه باشد.

جهش خوداظهاری با الزام خدمات بانکی و بیمه‌ای

طبق آمار وزارت راه و شهرسازی، تا پایان مهر ۱۴۰۴ بیش از ۲۱ میلیون و ۴۸۰ هزار نفر اقامتگاه اصلی خود را در سامانه املاک و اسکان ثبت کرده‌اند.

این رشد، عمدتاً نتیجه منوط شدن خدمات بانکی، بیمه‌ای، ثبت‌نام مدارس و برخی خدمات انتظامی به ثبت آدرس در سامانه بوده است.

با این حال، ثبت مالکیت املاک و اقامتگاه‌های فرعی همچنان با کندی پیش می‌رود و اجرای کامل ضمانت‌های قانونی از جمله تعرفه برق پلکانی و مالیات بر خانه‌های خالی، شرط اصلی تکمیل اطلاعات عنوان شده است.

چالش املاک استیجاری؛ تأیید نکردن مالک

بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌ها، در بخش املاک استیجاری اگرچه مستأجران اقدام به ثبت اقامت کرده‌اند، اما تأییدیه مالکان در بسیاری از موارد اخذ نشده و سامانه در برخی دوره‌ها الزام کافی برای این موضوع نداشته است.

• آمار کلیدی سامانه املاک و اسکان تا ۱۰ آبان ۱۴۰۴
• تعداد ثبت اقامتگاه اصلی: ۲۱,۴۸۳,۳۱۶ نفر
• تعداد کدپستی‌های خوداظهاری‌شده: ۱۴,۳۹۴,۹۶۴ واحد
• تعداد مالکیت‌های ثبت‌شده: ۸,۳۶۴,۰۰۰ فقره
• تعداد اقامتگاه‌های فرعی ثبت‌شده: ۲۷۱,۰۰۰ فقره

رشد روزانه ۱۰۰ هزار خوداظهاری جدید

در یک سال اخیر، با پیگیری نهادهای نظارتی، سرعت ثبت اطلاعات افزایش یافته و در ماه‌های اخیر روزانه حدود ۱۰۰ هزار خوداظهاری جدید در سامانه املاک و اسکان ثبت می‌شود؛ روندی که نسبت به سال‌های گذشته قابل قبول ارزیابی شده است.

پیشنهادهای مرکز پژوهش‌های مجلس

در پایان گزارش، مرکز پژوهش‌های مجلس پیشنهاد داده است:

• تبادل داده میان ثبت اسناد، شهرداری‌ها و وزارت راه تسریع شود
• تأیید مالک در املاک استیجاری الزامی گردد
• اخطارها و پیامک‌های وزارت راه اصلاح و تشدید شود
• داده‌های سامانه املاک و اسکان در سیاست‌های کلان مانند اصلاح یارانه انرژی مبنا قرار گیرد